W dzień Wigilii Bożego Narodzenia.

Od kiedy częściej sięgam po publikacje związane z naszą kulturą, mitologią i tradycjami to coraz bardziej jestem tym wszystkim zauroczona. To niezwykłe, że wiele świąt, zwyczajów i wydarzeń, które znam od zawsze nabiera zupełnie nowego znaczenia, w świetle nowych informacji. 

Wigilia Bożego Narodzenia nie jest tu wyjątkiem. W mojej rodzinie (zapewne tak jak w wielu z nich) wieczerza wigilijna jest bardzo uroczystym posiłkiem, który poprzedza modlitwa i dzielenie się opłatkiem. W tym dniu wszystko ma symboliczne znaczenie - nawet jeśli nie zdajemy sobie z tego sprawy. Okazuje się, że wiele rzeczy, które należy do tradycji Bożego Narodzenia (np. sianko z opłatkiem pod obrusem czy wolne miejsce przy stole) ma większe  i zupełnie inne znaczenie niż mi się wydawało. 

~*~

Kiedyś wierzono, że w Wigilie dusze zmarłych przodków mogły przebywać z domownikami zarówno w domu, jak i w obejściu. Dlatego też w ten dzień dmuchano na ławy, krzesła i stołki, zanim na nich się usiadło, mówiąc przy tym przesuń się duszyczko. Dodatkowo nie wolno było tego dnia prząść na kołowrotku, ciąć sieczki czy też chlustać pomyjami, jeżeli wcześniej się nie powiedziało, np. uciekajcie wszystkie dusze, bo ja wodę wylać muszę. A wszystko to dlatego, żeby nie zrobić krzywdy lub po prostu nie obrazić duszy przebywającej w domu. Z tych samych powodów nie można było wykonywać takich prac jak skręcanie powrozów, zawijanie nici czy potrząsanie garnkiem z gotującą się wodą. Tych prac unikano również dlatego, by ustrzec się przed narodzinami w gospodarstwie kalekich cieląt, owiec czy źrebiąt.

Dodatkowo zostawiano uchylone drzwi od sieni, aby dusze odwiedzające swoich bliskich mogły bez przeszkód wejść do izby. Wierzono również, że dusze mogą przybierać postać zwierząt, dlatego też zapraszano je do stołu. I tutaj, aż się prosi, żeby wspomnieć o mówieniu ludzkim głosem przez zwierzęta w nocy poprzedzającej Boże Narodzenie...a to dlatego, że wierzono, iż przodkowie mogą się z nami skontaktować właśnie przez zwierzęta. Natomiast jeżeli chodzi o wolne miejsce przy stole, to jak już się zapewne domyślacie zostawiano je dla jakiegoś przodka, a nie dla zagubionego wędrowca, czy kogoś samotnego, kto nie ma z kim spędzić świąt. Tak w ogóle to dla przodków przygotowywano ławę wyściełaną sianem oraz nakrytą białym płótnem; na której kładziono również opłatek. W niektórych regionach zostawiano niesprzątnięty stół, aby dusze mogły się posilić. 

W tym dniu dusze przodków nie odchodziły same - należało je poprosić o powrót do ich tajemniczego świata. 

Powiem Wam, że nie spodziewałam się tego, że dawniej tak mocno wierzono w obecność dusz przodków tego dnia. To niezwykłe, że nawet sianko pod obrusem ma też inny wydźwięk niż ten, że kładzie się je na pamiątkę narodzin Jezusa Chrystusa. Dzisiaj Wigilia ma dla mnie bardziej niezwykły, magiczny i nawet mroczny charakter, który wzmacnia się z każdą nową informacją. Na pewno w tym roku będzie to dla mniej jeszcze bardziej niesamowity dzień. 

Informacje zawarte w notce zaczerpnęłam z dwóch publikacji: 

• S. Chmiel, "Polskie tradycje i obyczaje", 

• B. Ogrodowska, "Polskie obrzędy i zwyczaje. Doroczne".